เอชไอวีในเด็ก

ปัจจุบันเด็กติดเชื้อเอชไอวีที่เกิดขึ้นใหม่ บางส่วนอาจจะเสียชีวิต หรือติดเชื้อจากแม่ และบางส่วนเด็กก็จะกำพร้าพ่อ-แม่ตั้งแต่อายุยังน้อย เพราะเด็กบางคนไม่ได้ติดเชื้อแต่กำเนิดจากแม่ที่ติดเชื้อ แต่ปัจจุบันมีการใช้ยาต้านไวรัสป้องกันการติดเชื้อจากแม่สู่ลูก ทำให้มีอัตราเด็กติดเชื้อแรกเกิดใหม่ลดลงมาก

เชื้อเอชไอวี คือ ไวรัสที่จะเข้าไปกัดกินทำลายเซลล์เม็ดเลือดขาว ทำให้ภูมิคุ้มกันบกพร่อง

โรคเอดส์ คือ กลุ่มอาการของการติดเชื้อโรคแทรกซ้อนต่างๆ เมื่อระบบภูมิคุ้มกันของร่งกายถูกเชื้อเอชไอวีทำลายจนไม่สามารถต้านทานเชื้อโรคที่เข้าสู่ร่างกายเหล่านี้ได้

สาเหตุของการติดเชื้อเอชไอวีในเด็ก

มาจากปัจจัยเสี่ยงที่มีผลต่อการแพร่เชื้อไปยังเด็กมากที่สุด คือ ปริมาณของเชื้อไวรัสเอชไอวีในเลือดของแม่โดยเฉพาะช่วงที่ตั้งครรภ์  ส่วนปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ ที่พบได้ เช่น ระยะโรคที่เป็นมาก ปริมาณเม็ดเลือดขาวต่ำ  มีการติดเชื้อฉวยโอกาส  การสูบบุหรี่ ภาวะซีด หรือการขาดวิตามินเอของหญิงตั้งครรภ์ การที่ลูกคลอดก่อนกำหนด การคลอดทางช่องคลอด และการทำสูติศาสตร์หัตถการบางอย่าง เช่น  การเจาะถุงน้ำคร่ำ  การช่วยคลอดด้วยคีมหรือเครื่องดูดสุญญากาศ เป็นต้น รวมถึงการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่อีกด้วย

การถ่ายทอดเชื้อเอชไอวีจากแม่สู่ลูกได้ทางไหนบ้าง

ทารกมีโอกาสได้รับเชื้อจากแม่ที่ติดเชื้อเอชไอวี ได้ 3 ทาง คือ

1. ขณะตั้งครรภ์
2. ระหว่างคลอด
3. หลังคลอด ผ่านทางการกินนมแม่

โอกาสลูกติดเชื้อ HIV จากแม่ ขณะคลอด

• แม่ที่ไม่ได้กินยาต้านไวรัสเลย ลูกมีโอกาสติดเชื้อ 1 ใน 4
• แม่ที่ได้กินยาต้านไวรัส อย่างน้อย 4 สัปดาห์ก่อนคลอด ลูกโอกาสติดเชื้อประมาณ 10%
• แม่ที่กินยาต้านไวรัส มากกว่า 4 สัปดาห์ก่อนคลอด โอกาสที่ลูกจะติดเชื้อเหลือน้อยกว่า 2%
• เด็กทุกรายที่ติดเชื้อ HIV ในปัจจุบัน เกิดจาก แม่ไม่ได้ฝากท้อง จึงติดเชื้อขณะคลอด เมื่อคลอดแล้ว มีการตรวจถึงมารู้ว่าตนเองติดเชื้อ แม่จึงหมดโอกาสปกป้องลูกจากการติดเชื้ออย่างน่าเสียดายมาก

การดูแลเด็กที่ติดเชื้อเอชไอวี  มีหลักปฏิบัติอย่างไรบ้าง ?

• เด็กที่ติดเชื้อต้องดูแลสุขภาพทั่วไปให้มีสุขอนามัยที่ดี  เพื่อลดความเสี่ยงต่อ การเจ็บป่วยซ้ำเติม  เพราะภาวะภูมิคุ้มกันของร่างกาย  อาจจะไม่ปกติในบางช่วงได้
• สุขอนามัยควรเริ่มปฏิบัติตั้งแต่วัยทารก  ให้อาหารที่สะอาดเพียงพอ ครบทุกหมู่  ระวังอาหารหวาน  และการคานมขวดจนหลับ  เพราะมักเป็นสาเหตุของภาวะฟันผุอย่างแรงได้ การรักษาสุขอนามัยทั่วไป  เช่น  อาบน้ำ  แปรงฟัน  ตัดเล็บ  ล้างมือ  ต้องเน้นย้ำมากกว่าปกติ  แนะนำให้ดื่มน้ำสุกเสมอ  และไม่ให้เลี้ยงสัตว์เลี้ยงที่ต้องมีการสัมผัส  เช่น  สุนัข  แมว  
• ควรส่งเสริมให้เด็กออกกำลังกาย  และมีกิจกรรมที่เหมาะสมกับวัย ไปโรงเรียนตามปกติ  โดยไม่จำเป็นต้องแจ้งให้โรงเรียนทราบว่าเป็นโรคนี้  แต่ต้องหลีกเลี่ยงภาวะที่ต้องมีการกระทบกระแทกมีเลือดออก  เด็กเหล่านี้สามารถเล่นกีฬาได้ แต่ไม่ควรเล่นกีฬาที่อาจมีการกระทบกระแทกร่างกายได้
• การฝึกระเบียบวินัยเป็นเรื่องสำคัญ  เพราะต้องกินยาอย่างเคร่งครัด  ตรงเวลาตลอดชีวิต  การเลี้ยงดูแบบเอาอกเอาใจเกินไป  หรือแบบไม่สนใจ  จะทำให้เด็กมีปัญหาในการดูแลตนเองต่อไป  เด็กที่ได้รับการดูแลเอาใจใส่อย่างเหมาะสม  สามารถปรับตัวเองในการกินยาได้ดี  
• ในเด็กเล็กคำอธิบายที่เหมาะสมกับวัยให้เข้าใจว่าทำไมต้องกินยาโดยยังไม่ต้องบอกชื่อโรค  จะช่วยให้เด็กร่วมมือดีขึ้น  ความรักความอบอุ่นในครอบครัว  จะลดปัญหาการต่อต้านได้  บางครั้งยาที่ใช้ต้องเป็นยาเม็ด  ต้องมีการตัดแบ่งหรือบด  จำเป็นต้องมีการฝึกสอนให้ผู้ปกครองทำได้อย่างถูกต้อง   การกินยาให้ถูกต้องจะลดโอกาสที่เกิดเชื้อดื้อยาได้มาก 

เด็กที่ติดเชื้อเอชไอวีจะมีโอกาสใช้ชีวิตแบบเด็กปกติได้หรือไม่ ?

แนวทางการดูแลเด็กเหล่านี้  คือ ทำให้เด็กมีชีวิตใกล้เคียงกับเด็กปกติมากที่สุด  แม้ยาต้านไวรัสทำให้เด็กมีชีวิตยืนยาวจนโตได้ แม้ว่าเด็กที่ติดเชื้อบางคนยังมีความเจ็บป่วย  ผ่ายผอม  และมีสภาพร่างกายที่ไม่ปกติ  

แต่เด็กจำนวนมากโดยเฉพาะกลุ่มที่เกิดมาในช่วงที่มียาต้านไวรัสใช้  จะดูภายนอกเหมือนเด็กปกติทุกประการ  สามารถใช้ชีวิตได้เหมือนปกติ  แต่ต้องกินอย่างเคร่งครัดและมาติดตามการรักษาอย่างสม่ำเสมอ 

พ่อ แม่ป่วย HIV มีลูกได้ไหม ลูกจะติดเชื้อหรือไม่?

พ่อ หรือแม่ที่ติดเชื้อ HIV มีลูกได้อย่างปลอดภัยโดยทารกที่เกิดมาไม่ติดเชื้อเอชไอวีตามพ่อและแม่ได้    

ผู้ติดเชื้อ HIV ก็มีลูกอย่างปลอดภัยได้

ผู้ติดเชื้อ HIV ก็มีลูกอย่างปลอดภัยได้ นั่นเป็น เพราะยาที่ใช้รักษาการติดเชื้อ HIV ที่ช่วยป้องกันการส่งผ่านเชื้อไปยังคู่ของตน

เหตุผลทางการแพทย์ว่าการติดเชื้อ HIV ไม่ว่าทาง 

• การมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ป้องกัน 
• การใช้ของมีคมหรือใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน 
• การติดเชื้อจากแม่สู่ลูก 

การติดเชื้อเอชไอวีไม่ใช่โรคที่น่ารังเกียจ แต่เป็นโรคเรื้อรังที่ต้องรักษาด้วยการกินยาไปตลอดชีวิต และถึงจะไม่มีวันหายจนกลายเป็นโรคเรื้อรัง แต่สามารถควบคุมและจัดการให้มีชีวิตยืนยาวใกล้เคียงคนปกติได้

การปกป้องเด็กไม่ให้ติดเชื้อ คือ แม่ต้องกินยาต้านไวรัสตั้งแต่ตอนตั้งครรภ์ ดังนั้นการฝากครรภ์ตั้งแต่ช่วงแรกๆ แม่ท้องจะได้รับการตรวจ รู้เร็ว ได้กินยาเร็ว โอกาสที่ลูกจะติดเชื้อน้อยกว่า 1% หรือจะเรียกว่าแทบจะไม่ติดเชื้อเลยก็ได้ และตัวแม่เองก็มีชีวิตยืนยาวได้ปกติด้วย

บทความอื่นๆที่เกี่ยวข้อง

• ป้องกันเอชไอวี HIV
• การตรวจเอชไอวี(HIV)

อ้างอิงข้อมูลจากเว็บไซต์ :

• ยาป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีจากแม่สู่ลูก กับความก้าวหน้าในวันนี้
  https://www.si.mahidol.ac.th/siriraj_online/thai_version/Health_detail.asp?id=833
• เมื่อเอดส์เกิดมากับลูกน้อย
  https://www.si.mahidol.ac.th/sidoctor/e-pl/articledetail.asp?id=702
• 24 ปีแห่งความก้าวหน้า พ่อ แม่ป่วย HIV มีลูกได้ แนะวิธีไม่ให้ติดเชื้อ ผู้ติดเชื้อ HIV ก็มีลูกอย่างปลอดภัยได้
  https://www.thairath.co.th/scoop/1716445